Elektrga yangi tarif, cheklanayotgan fonogramma va mahsulotlarda paydo bo‘ladigan “Halol” belgisi – 1 maydan nimalar o‘zgaradi?

Elektr energiyasi uchun yangi tarif joriy etiladi

Vazirlar Mahkamasining tegishli qarori bilan 1 maydan 200 kWhʼdan 500 kWhʼgacha elektr energiyasiga 1000 so‘mdan emas, 800 so‘mdan to‘lanadi.

Qaror bilan 201 kWh’dan 1000 kWh’gacha bo‘lgan differensiallashgan tarif bo‘yicha iste’mol miqdori orasiga yangi miqdor kiritilmoqda. Ya’ni 2025 yil 1 maydan e’tiboran aholi iste’molchilari 201 kWh’dan 500 kWh’gacha bo‘lgan yangi miqdor oralig‘ida har bir kWh uchun 800 so‘mdan to‘laydi (shu paytgacha 201 kWh’dan 1000 kWh’gacha bo‘lgan qismi uchun 900 so‘mdan haq to‘langan).

Bundan tashqari, qaror bilan elektr energiyasi va tabiiy gaz narxlari har yili 1 maydan bir marotaba yillik inflatsiya darajasidan kelib chiqqan holda 10 foizdan yuqori bo‘lmagan miqdorda indeksatsiya qilib borilishi belgilanmoqda.

Qayd etish lozim, narxlar har yili oshirilishi haqidagi band hukumatning o‘tgan yilgi boshqa bir qaroriga muvofiq emas. Vazirlar Mahkamasining 2024 yil 15 iyundagi 337-son qarori bilan, 2026 yildan 2035 yilgacha bo‘lgan davrda elektr energiyasi va tabiiy gaz uchun tasdiqlangan yangi tariflar kiritilgan taqdirda, bu tariflar kamida uch yil amal qilishi ko‘zda tutilgandi.

Konsertlarda fonogrammadan foydalanish cheklanadi

Bu haqda «Konsert-tomosha faoliyatida jonli ijroni yanada rag‘batlantirish bo‘yicha qo‘shimcha chora tadbirlar to‘g‘risida»gi hukumat qarorida qayd etilgan. 

Qarorga muvofiq, 2025 yil 1 maydan:

– davlat budjeti va budjetdan tashqari mablag‘lar hisobidan moliyalashtiriladigan barcha konsert-tomosha tadbirlarida fonogrammadan foydalanish bosqichma-bosqich cheklanadi;

– konsert-tomosha tadbirlari reklamalarida tegishlicha «Jonli ijro», «Fonogrammadan foydalangan holda jonli ovoz» yoki «Fonogrammali konsert dasturi» deb aniq ko‘rsatilishi lozim;

– Madaniyat vazirligi tomonidan ijodkorlarni «O‘zbekiston Respublikasi xalq artisti», «O‘zbekiston Respublikasida xizmat ko‘rsatgan artist» va «O‘zbekiston Respublikasi xalq hofizi» davlat mukofotlariga tavsiya etishda, birinchi navbatda, ularning jonli ijro eta olish qobiliyati inobatga olinadi.

Shuningdek, hujjatda har chorakda respublikaning barcha hududlarida «Jonli ijro haftaligi» o‘tkazilishi ham nazarda tutilgan.

Elektromobillar uchun utilizatsiya yig‘imi oshadi 

2025 yil 1 maydan boshlab import qilinadigan elektromobillar uchun utilizatsiya yig‘imi oshiriladi. Bu haqda Vazirlar Mahkamasining tegishli qarorida qayd etilgan. 

Hujjatga ko‘ra, 2025 yil 1 maydan e’tiboran, ishlab chiqarilganiga 3 yildan oshmagan elektromobillar uchun BHMning 120 baravari (45 mln so‘m) miqdorida utilizatsiya yig‘imi undiriladi. Bu – amaldagi yig‘im miqdori (30 BHM, 11 mln 250 ming so‘m)dan 4 barobarga ko‘p.

Ishlab chiqarilganiga 3 yildan oshgan elektromobillar uchun esa utilizatsiya yig‘imi miqdori BHMning 210 baravari (78,75 mln so‘m) deb belgilanadi. Bu – amaldagi yig‘im miqdori (90 BHM, 33 mln 750 ming so‘m)dan 2,3 barobarga ko‘p.

Iqtisodiyot va moliya vazirligi Investitsiyalar, sanoat va savdo vazirligi bilan birgalikda ikki oy muddatda ushbu qarorda belgilangan utilizatsiya yig‘imlarini yig‘ish hamda ulardan samarali foydalanish tartibini ishlab chiqadi.

Qarorda yozilishicha, hujjat “mamlakatda yashil texnologiyalardan foydalanishni kengaytirish, elektromobillarning yaroqsiz holga kelib qolgan batareyalarini atrof-muhitga keskin zarar yetkazmagan holda utilizatsiya qilishni ta’minlash hamda sohada mahalliylashtirish ishlarini yanada jadallashtirish maqsadida” qabul qilingan.

Ushbu qaror 2025 yil 1 maydan e’tiboran kuchga kiradi.

“Toza qo‘llar” dasturi amalga oshiriladi

Prezidentning “O‘zbekiston–2030 strategiyasini Atrof-muhitni asrash va yashil iqtisodiyot yilida amalga oshirishga oid davlat dasturi to‘g‘risida”gi farmonida “Toza qo‘llar” dasturi amalga oshirilishi belgilab qo‘yilgan.

Hujjatga ko‘ra, aholi, ayniqsa yosh avlod vakillari tomonidan sanitariya-gigiyena vositalaridan foydalanish imkoniyatlarini yanada kengaytirish maqsadida 2025 yil 1 maydan boshlab quyidagilarni nazarda tutuvchi “Toza qo‘llar” dasturi amalga oshiriladi:

a) barcha sog‘liqni saqlash va ta’lim muassasalarida:

• qo‘l yuvish joylarini zarur sanitariya-gigiyena vositalari bilan ta’minlash;
• sanitariya-gigiyena xonalarining texnik holatini yaxshilash, yangi qurilayotgan muassasalarda ularni binoning ichki qismida joylashtirish;
• yil davomida birinchi navbatda qo‘l yuvish va antiseptik vositalarni xarid qilishni nazarda tutish;

b) barcha turdagi jamoat sanitariya-gigiyena xonalari, umumiy ovqatlanish tashkilotlarini sanitariya-gigiyena vositalari bilan ta’minlash majburiyatini kiritish.

Iqtisodiyot va moliya vazirligi birinchi darajali mablag‘ taqsimlovchilarning asoslangan hisob-kitoblariga asosan 2025 yil davomida budjet tashkilotlarida mazkur banddagi tadbirlar uchun zarur bo‘lgan hollarda qo‘shimcha mablag‘lar ajratadi.

Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi qo‘mitasi ushbu bandda nazarda tutilgan muassasalarda sanitariya-gigiyena holatini saqlash uchun vositalar ajratish bo‘yicha normativlarni qayta ko‘rib chiqadi va ularning amalda bajarilishi ustidan qat’iy nazorat o‘rnatadi.

Farmonda 2025 yil 1 maydan boshlab Toshkent va Nukus shaharlari hamda viloyat markazlarida quyidagi yo‘nalishlarda yangi loyihalarni amalga oshirish ham taqiqlanmoqda:  

– asbest, sement ishlab chiqarish, shlam va shlaklar;

– teri-ko‘nchilik, parrandachilik fabrikalari;

– samaradorligi yuqori bo‘lgan chang-gaz tozalash inshootlari bilan jihozlanmagan har qanday turdagi ko‘mir yoqish;

– qora va rangli metallurgiya zavodlari, tarkibida zaharli aralashmalar bo‘lgan oyna, zaharli kimyoviy moddalar bilan ishlash;

– xavflilik darajasining I va II sinfiga mansub chiqindilarni qayta ishlash va yoqish korxonalari;

Kam ta’minlangan oilalarga kompensatsiya beriladi

Kam ta’minlangan oilalarga elektr va gaz to‘lovlarida davlat kompensatsiyasi joriy etiladi. Bu haqda prezidentning 2025 yil 2 apreldagi tegishli qarorida keltirib o‘tilgan.

Hujjatga ko‘ra, 2025 yil 1 maydan 2027 yil 1 aprelga qadar «Ijtimoiy himoya yagona reyestri» axborot tizimi orqali bolalar nafaqasi va moddiy yordam oluvchi hamda Kambag‘al oilalar reyestriga kiritilgan, shuningdek, Reyestrlarga kiritilmagan, biroq moddiy ahvoli bo‘yicha kam ta’minlangan oilalar mezonlariga to‘g‘ri keluvchi, oiladagi jon boshiga daromadi minimal iste’mol xarajatlarining 1,5 barobaridan oshmaydigan oilalarga: 

• elektr energiyasi iste’moli bo‘yicha – oyiga bazaviy me’yordan 150 kVt soatgacha; 
• tabiiy gaz iste’moli bo‘yicha – isitish mavsumida oyiga bazaviy me’yordan 250 kub metrgacha, boshqa davrlarda oyiga bazaviy me’yordan 150 kub metrgacha ortiq foydalanilgan qismi uchun bazaviy me’yor doirasidagi hamda bazaviy me’yordan oshgan narxlar o‘rtasidagi farq kompensatsiya qilib beriladi.

2025/2026 yilgi isitish mavsumida esa aholining ehtiyojmand qatlamini qo‘shimcha moddiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash maqsadida Reyestrlarga kiritilgan, shuningdek, «mahalla yettiligi» xulosasi asosida Reyestrlarga kiritilmagan, biroq yordamga muhtoj oilalarga 1 mln so‘mdan bir martalik moddiy yordam ajratiladi. 

Bunda «mahalla yettiligi» tomonidan qo‘shimcha ro‘yxat shakllantirilishida birinchi navbatda, boquvchisini yo‘qotgan oilalar, a’zolari I yoki II guruh nogironi bo‘lgan shaxslardan iborat bo‘lgan oilalar, nogironligi bo‘lgan bolalarni parvarishlayotgan oilalar, uzoq muddatli davolanishni talab etadigan kasalliklar bilan kasallangan shaxslar yashovchi oilalar, o‘zgalar parvarishiga muhtoj bo‘lgan yolg‘iz yashovchi shaxslar hamda yolg‘iz yashovchi keksalar va nogironligi bo‘lgan shaxslar, uch va undan ortiq oila yashaydigan xonadonlarda hamda gaz ta’minoti bo‘lmagan va markazlashtirilgan tartibda isitilmaydigan ko‘p qavatli uylarda yashovchi oilalar inobatga olinadi.

Qo‘shimcha ravishda shakllantiriladigan ro‘yxatdagi oilalar soni Reyestrlarga kiritilgan oilalar sonining 40 foizidan oshmasligi lozim.

Bojsiz tovar olib kirish normalari o‘zgaradi

2025 yil 1 maydan jismoniy shaxslarning xorijdan tovar olib kirishiga cheklovlar kuchaytiriladi. Hukumat qarori bilan samolyot va poyezdda kelayotgan jismoniy shaxslar tomonidan shaxsiy ehtiyoji uchun notijorat maqsadlarda respublikaga olib kiriladigan tovarlarning bojsiz olib kirish normalarini pasaytirilmoqda. 

Qarorga asosan bojsiz tovar olib kirish normalari 2025 yil 1 maydan e’tiboran quyidagicha belgilanadi:

• havo transportida – 1000 dollar (hozirda 2000 dollar);
• temiryo‘l va daryo transportida – 500 dollar (hozirda 1000 dollar);
• avtomobil (piyoda) o‘tkazish punktlari orqali – 300 dollar (o‘zgarishsiz);
• xalqaro kurerlik jo‘natmalari orqali – bir oyda 200 dollar (hozirda bir chorakda 1000 dollar);
• xalqaro pochta jo‘natmalari orqali – 100 dollar (o‘zgarishsiz).

Belgilanishicha, temiryo‘l va daryo transportida hamda avtomobil o‘tkazish punktlari orqali notijorat maqsadlarda tovarlarni olib kirayotgan shaxs xorijiy davlatda 2 kundan kam muddat bo‘lganda, havo transportida esa 3 kundan kam muddat bo‘lganda, bojsiz olib kirish normalari qo‘llanmaydi. Bunda ushbu tovarlarga bojsiz olib kirish normasidan ortiq deb qaraladi va tovarlarning to‘liq qiymatidan yagona bojxona to‘lovi undiriladi.

Jismoniy shaxslar tomonidan qiymati 5000 AQSh dollari ekvivalentigacha bo‘lgan tovarlar bojxona deklaratsiyasini taqdim etmagan holda respublikadan olib chiqilishi mumkin, eksport bojxona boji joriy etilgan tovarlar bundan mustasno.

Hujjat bilan, shuningdek, import jarayonini rasmiylashtirishda bojxona qiymati va miqdori alohida nazoratga olinadigan tovarlar ro‘yxati tasdiqlandi. Ro‘yxatga 70 xil turdagi tovarlar kiritilgan. Maishiy texnikalar, oziq-ovqatlar, kiyim-kechaklar va poyabzallarning bir qator turlari, tozalash va yuvish vositalari, o‘yinchoqlar, shinalar, metall buyumlar shular jumlasidan.  

Mahsulotlar va xizmatlarda «Halol» belgisi paydo bo‘ladi

2025 yil 1 maydan Islom mamlakatlari standartlari va metrologiya instituti standartlari talablari asosida sertifikatlashtirilgan mahsulot va xizmatlarni «Halol» belgisi bilan tamg‘alashga ruxsat beriladi. Bu haqda hukumatning “Mahsulot va xizmatlarni «Halol» talablariga muvofiq sertifikatlashtirish tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi qarorida keltirib o‘tilgan.

Hujjat bilan O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi va Din ishlari bo‘yicha qo‘mitasining mahsulot va xizmatlarni «Halol» talablariga muvofiq sertifikatlashtirish sohasini tartibga solish to‘g‘risidagi quyidagi takliflariga rozilik berilgan:

• Mahsulot va xizmatlarni «Halol» talablariga muvofiq sertifikatlashtirish organlarini tashkil etish;
• Mahsulot va xizmatlarni «Halol» talablariga muvofiq sertifikatlashtirishda hamda ularga nisbatan talablarni belgilashda Islom mamlakatlari standartlari va metrologiya instituti (SMIIC) tomonidan qabul qilingan va rasmiy xalqaro miqyosda e’tirof etilgan standartlarga ustuvorlik huquqini berish;
• 2025 yil 1 maydan mazkur qaror hamda Islom mamlakatlari standartlari va metrologiya instituti standartlari talablari asosida sertifikatlashtirilgan mahsulot va xizmatlarni «Halol» belgisi bilan tamg‘alashga ruxsat etish.

O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi Din ishlari bo‘yicha qo‘mita bilan olti oy muddatda «Halol» talablariga muvofiq sertifikatlashtirish organini xalqaro tan olingan tashkilotlarni jalb qilgan holda akkreditatsiyadan o‘tkazishi belgilangan. Shuningdek, «Halol» belgisi shakli hamda o‘lchamini belgilaydigan standart loyiha ishlab chiqilib, tasdiqlanadi.

Boshqa o‘zgarishlar

2025 yil 1 maydan boshlab:

• ustav fondida davlat ulushi 50 foiz va undan ortiq bo‘lgan banklarga va ular huzuridagi investitsiya kompaniyalariga auksionda sotilmasdan qarzdorliklarni so‘ndirish evaziga bank balansiga olingan mol-mulklarni bozor qiymatida to‘g‘ridan-to‘g‘ri sotishga, shu jumladan, kredit, bo‘lib-bo‘lib to‘lash, lizing shartnomalari yoki qonunchilik hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa bitimlar orqali sotishga ruxsat etiladi; 
• chegara bojxona postlarida “Fast-track” navbatsiz o‘tish xizmati yo‘lga qo‘yiladi;
• tadbirkor va qurilish hamda uy-joy kommunal xo‘jaligi sohasida nazorat qilish hududiy inspeksiyalari o‘rtasida shartnoma tuzilgan bo‘lsa, tadbirkorlik sub’yektlarining qurilish obektlarida qisqa muddatli davlat qurilish nazorati tadbirlari shartnoma shartlari doirasida amalga oshiriladi va «Yagona davlat nazorati» axborot tizimida ro‘yxatdan o‘tkazilmaydi;
• mineral o‘g‘itlar va kimyoviy vositalarni majburiy raqamli markirovkalash tizimi sinov tariqasida ishga tushiriladi;
• respublika va mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlarining (harbiylashtirilgan tuzilmalar va huquqni muhofaza qiluvchi organlar bundan mustasno) inson resurslarini boshqarish bo‘yicha faoliyati davlat fuqarolik xizmati sohasidagi maxsus vakolatli davlat organi tomonidan baholab boriladi;
• Fuqarolar yig‘ini raislari professional mediatorlikka bepul o‘qitiladi. Professional mediatorlikka o‘qitilgan fuqarolar yig‘ini raislari otaning (onaning) voyaga yetmagan farzandlari uchun ota-onalik huquqlarini ta’minlash bilan bog‘liq nizolar bo‘yicha mediatorlik faoliyatini bepul amalga oshiradi;
• o‘zini o‘zi band qilgan shaxslar yakka tartibdagi tadbirkor yoki yuridik shaxs sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganda, davlat boji undirilmaydi;
• xotin-qizlarga «yashil loyihalar» va IT sohasidagi loyihalarni amalga oshirishiga, shuningdek, kamida 5 nafar xotin-qizning tadbirkorligini yo‘lga qo‘yishga ko‘maklashgan 1 ming nafar «ustoz» tadbirkorlarga 50 mln so‘mgacha grant ajratish yo‘lga qo‘yiladi;
• «Soliq xavfini aniqlash, tahlil qilish va baholash» avtomatlashtirilgan dasturi natijalariga asosan soliq bazasini yashirish (kamaytirib ko‘rsatish) holatlari bo‘yicha o‘tkaziladigan soliq tekshiruvlariga tekshiruvlarning boshlanishi haqida kamida 10 ish kuni oldin tadbirkorlik sub’yektini xabardor qilish talabi tatbiq etilmaydi;
• qurilishni boshlashdan foydalanishga ruxsatnoma berishga qadar bo‘lgan jarayonlar to‘liq onlayn rejimida «Shaffof qurilish» tizimida amalga oshiriladi;
• tabiiy va sun’iy suv havzalarida faqat tezlikni avtomatik pasaytirish uskunasi bilan jihozlangan (harakatlanish maksimal tezligi 40 km/soatdan oshmaydigan motorli qayiqlar bundan mustasno), GPS uskunasi o‘rnatilgan hamda milliy GPS monitoring va navigatsiya tizimiga ulangan motorli va elektromotorli suv transporti vositalaridan foydalanishga ruxsat etiladi. Suv transporti vositalarining ruxsat etilgan harakatlanish maksimal tezligi 40 km/soat, kemalar to‘xtash joylari hamda aholi turar joylari chegaralarida 20 km/soat, shuningdek, plyajlar va aholining ommaviy dam olish joylari chegaralarida 5 km/soat etib belgilanadi;
• 2031 yil 1 yanvargacha kreativ park rezidentlariga soliq imtiyozlari joriy etiladi.